در سالهای اخیر ترکیه به شکل فزاینده ای به کشوری محبوب و جذاب برای سرمایه گذاری تبدیل شده است. در سال 2019 این کشور در میان اقتصادهای نوظهور اروپایی، در جایگاه سوم سرمایه گذاری مستقیم خارجی قرارگرفت. بین سالهای 2021 و 2023 این کشور توانسته است مقصد 239 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی باشد. با توجه به اینکه ترکیه در چهارراه بین آسیا و اروپا قرار دارد ، از نظر جغرافیایی دسترسی فوق العاده ای به مسیرهای زمینی ، هوایی و دریایی تجارت جهانی فراهم می کند. بازار کار ترکیه از نظر مهارت در جایگاه بالایی قرار دارد و 77 درصد از جمعیت ترکیه در سن اشتغال قرار دارند، از این رو ترکیه منبعی غنی برای تامین نیروی کاری حرفه ای و فعال محسوب می شود.
آمارهای اقتصادی نشان می دهد اقتصاد ترکیه از سال 2002 تا سال 2023 رشدی مستمر و پایدار داشته است. شاید بتوان گفت اتخاذ سیاستهای مالی و اصلاحات اساسی باعث شده است ترکیه به یکی از اولین جذب کنندگان سرمایه گذاری خارجی در منطقه تبدیل شود. اصلاحاتی که در سالهای اخیر در ترکیه انجام شده ، نقش بخش خصوصی در اقتصادی ترکیه را به میزان قابل توجهی افزایش داده، پایداری بخش مالی این کشور را تقویت کرده و بنیانهای اقتصاد کلان ترکیه را قویتر کرده است.
آماری زیر این مسئله را به وضوح نشان می دهد.
از سال 2002 تا 2023 رشد واقعی تولید ناخالص داخلی این کشور به طور متوسط 5.1 درصد بوده وازسال 2002 تا 2021 239 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی در این کشور صورت گرفته است.
- درآمد سرانه سالیانه در ترکیه از 12489 دلار در سال 2013 به 38759 در سال 2022 رسیده است که در این زمینه رتبه ترکیه از رتبه 64 به رتبه 46 جهان ارتقا یافته است ،هرچند تورم بالا و افت ارزش لیر در برابر دلار آمریکا به ویژه در یک سال گذشته مشکلات عدیده ای را برای اقتصاد این کشور به وجود آورده است اما بر اساس شاخص تولید ناخالص داخلی به نسبت قدرت خرید ، ترکیه مقام یازدهم را در جهان دارد و موسسه آمار اروپا موسوم به یورو استات گزارش داده ، ترکیه سومین اقتصاد بزرگ در اتحادیه اروپاست.
تولید ناخالص داخلی ترکیه در سال 2002 فقط 236 میلیارد دلار بوده است اما در سال 2023 این رقم به بیش از 942 میلیارد دلار رسیده است. اقتصاد ترکیه تنوع بالایی دارد و همین یکی از دلایل جذابیت آن برای سرمایه گذاری است. بر اساس آمار 2017 بخش کشاورزی 6.8 درصد ، صنعت 32.3 درصد و خدمات هم 60.7 درصد از اقتصاد ترکیه را تشکیل می دهد. البته زمین لرزه اخیر که بنا بر آمار بانک توسعه اروپا یک درصد از تولید ناخالص داخلی ترکیه را در سال 2023 از بین برد، عمدتا بر نواحی کشاورزی تاثیر منفی داشته است و تاثیر آن بر دیگر بخشها محدودتر بوده است.
از طرف دیگر موقعیت جغرافیایی ترکیه دسترسی آن را به بازارهای بزرگ خاورمیانه ، شمال آفریقا و آسیای مرکزی در مجموع به ارزش 26 تریلیون دلار را فراهم کرده است. همین مسئله سبب شده است تا شرکتهای خارجی و چند ملیتی ترکیه را به عنوان کانون و پایانه ای برای تولید ، صادرات و مدیریت تبدیل کرده است.
ترکیه همچنین مشوقهای قابل توجهی برای سرمایه گذاری ارائه می کند که همین به تسریع در بازگشت سرمایه و کاهش هزینه ها برای سرمایه گذاران شده است. دولت ترکیه حمایتهای سخاوتمندانه ای از تحقیق و توسعه ، طرحهای نوآورانه و برنامه های آموزش نیروی کار از طریق اعطای وام و دیگر مشوقهای مالی نیز به عمل می آورد.
ترکیه با 86 کشور جهان پیمانها و قراردادهای منع مالیات دوگانه امضا کرده است تا سرمایه گذاران خارجی مجبور نشوند همزمان هم به دولت ترکیه و هم به دولت متبوع خود مالیات بپردازند.
این کشور با داشتن بیش از 33 میلیون نفر نیروی کار سومین نیروی کار را در اروپا به خود اختصاص می دهد. این کشور همچنین در میان کشورهای اروپایی بیشترین رشد نیروی کار را داشته است و جمعیت ترکیه جمعیتی جوان محسوب می شود.
گسترش سریع دانشگاههای ترکیه باعث شده است تا این کشور بیش از هر زمانی افراد تحصیلکرده و در نتیجه نیروی کاری ماهر و دانش محور داشته باشد. هم اکنون بیش از 8 میلیون نفر دانشجو در بخش آموزش عالی ترکیه تحصیل می کنند و هر سال بیش از 900 هزار نفر از این دانشگاهها فارغ التحصیل می شوند. دانشگاههای ترکیه در بخشهای مهندسی در سطح جهانی هستند.
اما شاید آنچه که بیش از هر چیز سرمایه گذاری در ترکیه را جذابتر کرده ، اعطای شهروندی از طریق سرمایه گذاری با حداقل سرمایه 400 هزار دلار است. معمولا فرایند دریافت شهروندی از طریق سرمایه گذاری 6 تا 8 ماه طول می کشد. از سال 2018 تا کنون بیش از 13 هزار خارجی از طریق سرمایه گذاری شهروندی ترکیه را دریافت کرده اند.
گزینه های امن و مطمئن برای سرمایه گذاری در ترکیه چیست؟
اولین عرصه سرمایه گذاری امن در ترکیه بخش مسکن و مستغلات است. تنها در سال 2021 میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در این بخش 5.6 میلیارد دلار بود که 42.2 درصد از کل سرمایه گذاری مستقیم خارجی را به خود اختصاص می داد. نوسازی شهری یکی از اولویتهای دولت ترکیه به ویژه برای کلان شهر استانبول است و همین مسئله رونق بخش مسکن و ساختمان سازی را به شدت افزایش داده است. آمار زیر خود به روشنی گویای این مسئله است:
- در سال 2022 مساحت دفاتر اداری و کاری درجه یک در استانبول از 5.8 میلیون متر مربع فراتر رفت.
- 453 مرکز خرید با مجموع 14 میلیون متر مربع زیربنای قابل اجاره و استفاده
- استانبول 37 درصد از کل مراکز خرید ترکیه را به خود اختصاص می دهد.
بخش فناوری اطلاعات و استارت آپ ها نیز در ترکیه از دیگر بخشهای پر رونق و جذاب برای سرمایه گذاری خارجی است زیرا نقش مهمی در رشد اقتصادی این کشور ایفا می کند. صادرات این بخش ترکیه به اتحادیه اروپا ، خاورمیانه ، شمال آفریقا ، آسیا و آمریکای شمالی به دو میلیارد دلار در سال می رسد و اروپا با 70 درصد بزرگترین مشتری ترکیه در این زمینه است. ترکیه در سالهای اخیر شاهد ظهور و گسترش فروشگاههای اینترنتی از جمله ترندیول و گتیر بوده است.
عرصه دیگر برای سرمایه گذاری در ترکیه ، بازار کشاورزی و مواد غذایی است. ترکیه دهمین تولید کننده محصولات کشاورزی جهان است که حاصل شرایط اقلیمی و جغرافیایی مطلوب برای کشاورزی است. بخش کشاورزی و صنایع غذایی ترکیه 18 درصد از نیروی کار این کشور را جذب خود کرده است و 5.5 درصد از تولید ناخالص داخلی ترکیه را در سال 2021 به خود اختصاص داد که بالغ بر 45 میلیارد دلار بود. ترکیه بزرگترین تولید کننده انواع آلو، گیلاس و آلبالو، انجیر و فندق در جهان است.
گردشگری هم از دیگر بخشهای مهم اقتصاد ترکیه است و این کشور از نظر شمار گردشگرانی که جذب خود کرده ، رتبه چهارم جهان را دارد. ترکیه به ویژه به علت قرابتهای فرهنگی و جذابیتهای تاریخی و طبیعی مقصد بسیاری از گردشگران به ویژه از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقاست. در قالب آمار می توان جذابیتهای گردشگری ترکیه را به شکل زیر برشمرد:
- 8300 کیلومتر خط ساحلی
- 529 منطقه ساحلی دارای استاندارد زیست محیطی و بین المللی بلوفلگ که ترکیه را از این نظر در رتبه سوم جهان قرار داده است
- 1500 چشمه آب گرم که ترکیه را در سطح جهانی در رتبه هفتم و در اروپا در رتبه اول قرار داده است
- مجموع 100 هزار تخت خواب برای پذیرایی در اقامتگاههای آب گرم ترکیه
خدمات مالی از دیگر بخشهای جذاب برای سرمایه گذاری در ترکیه است. در جریان بحران مالی جهانی سال 2009 ترکیه به مدد اصلاحات در قوانین و ساختارهای مالی و بانکداری خود توانست از آن بحران با کمترین آسیب ممکن عبور کند. این بخش در سال 2002 توانست 57 میلیارد دلار سرمایه جذب کند. یکی از اهداف دولت ترکیه تبدیل استانبول به یکی از بازارهای مهم مالی جهان است.
سرمایه گذاری در بورس استانبول هم می تواند گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری باشد که از طریق کارگزاران بورس انجام می شود.
تاسیس شرکت نیز نوع دیگری از سرمایه گذاری است که شروط آن برای شهروندان ترک و اتباع خارجی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد و هر دو تابع قانون تجارت ترکیه هستند.
مهم ترین صندوق های سرمایه گذاری
سرمایه گذاری در صندوقهای مالی ترکیه نیز از دیگر حوزه های موجود برای سرمایه گذاری در این کشور است. مهمترین این صندوقها عبارتند از :
- صندوقهای درآمدی ( بازنشستگی ) که در حوزه های سهام و اوراق بهادار از جمله اوراق قرضه و بانکی سرمایه گذاری می کنند و بیشترین جذابیت را در این زمینه برای سرمایه گذاران دارد.
- دومین گروه از این صندوقهای ، صندوقهای رشد و توسعه است که سرمایه گذاریهای بلند مدت انجام می دهند و بیشتر مد نظر کسانی است که می خواهند در دراز مدت سود بیشتری داشته باشند.
در میان همه حوزه های سرمایه گذاری، شاید بخش املاک جذابترین آنها باشد. در سال 2021 بیش از یک میلیون و چهارصد هزار واحد مسکونی در ترکیه معامله شد که از این تعداد 58576 واحد به خارجیها فروخته شد که در نوع خود یک رکورد محسوب می شود. استانبول با 26469 واحد مسکونی ، رتبه اول فروش ملک به خارجیها را داشت و بعد از آن آنتالیا با 12384 ، آنکارا با 3672 و مرسین با 2513 در رتبه های بعدی قرار دارند. علت جذابیت زیاد این بخش برای خارجی ها قیمتهای مناسب و درآمد خوب حاصل از اجاره دادن واحدهای خریداری شده و درعین حال دریافت شهروندی ترکیه است.
